top of page
SÖZCÜKTE YAPI
Kök: Bir sözcükteki tüm ekler atıldıktan sonra kalan anlamlı ve sözcükle ilgili yapı birimidir. (Mavi, Sıra…)
Gövde: Yapım eki almış sözcüktür.   (ev-li)
Gövdeden türeme: Birden çok yapım eki almış sözcüktür.    (ev-li-lik)
Yansıma kök: Doğadaki sesleri yansıtan ad soylu sözcüklerdir. (bom-ba-la-mak) (hav-la-mak)
EK ÇEŞİTLERİ:
A) ÇEKİM EKLERİ
                                                               ÇEKİM EKLERİ
                İSİM ÇEKİM EKLERİ                                            FİİL ÇEKİM EKLERİ
                Ki                                                                         Şahıs Ekleri
                Eşitlik eki                                                            Olumsuzluk ekleri
                Hal Ekleri                                                            Kipler
                Çoğul eki
1) İSİM ÇEKİM EKLERİ
Ki (yapım eki)
Cevap+ki hangi sorusuna cevap
Evdeki hesap (Hangi hesap?)                                    Çantadakileri al (Hangi eşyayı alıyım?)
Ki (çekim eki) ”İlgi Zamiri” (Bir ada gelerek adın yerini tutarlar.)
Benim fikrim = benimki
Eşitlik Eki (-ce)
Kardeşçe gibi yaşayalım (Kardeş gibi)   (Çekim eki =çe)                
Bizce göre sorun yok (Bize göre) (Çekim eki=ce)
NOT: Türkçe zor bir dildir                             (Yapım eki=çe)
Çoğul Eki (– ler)
- Müdür beyler geldi mi?                                             Çekim Eki  - Saygı
 
- Çocuk ateşler içinde yanıyordu                                Çekim Eki - Abartma
 
- Kapıyı otuz yaşlarında bir adam açtı                      Çekim Eki – Yaklaşık
 
- Yarın annemlere gideceğiz                                       Yapım Eki – Aile
 
- Rusların sıcak denizlerde gözü var                          Yapım Eki – Soy
 
- Toroslar Akdeniz’i kuşatır                                         Yapım Eki – Dağ
 
- Nice Mustafa Kemaller yetiştirebilirdik      Çekim Eki – Onun gibi (Benzerlik) 
 
- Oralarda ne güzel insanlar var                                 Çekim Eki – Uzaklık
 
Belirtme Hal Eki (ı,i)
- Neyi?-Kimi?-Nereyi? (Soruları bize belirtili nesneyi verir.)
- Arabayı yeni sattı = Neyi sattı?  (Hal eki)    (Çekim Eki)
- Evi yeni yandı = Neyi yandı? (İyelik eki)  (Çekim Eki)
NOT: İsme gelirse çekim eki olur, fiile gelirse yapım eki olur.
Yönelme Hal Eki (a)
- Neye?, Nereye? , Kime?, (Soruları bize dolaylı tümleci verir.) Ne zaman? (Sorusu bize zarf tümlecini verir.)
- Sabaha gelirim. (Ne zaman gelirsin?) (Çekim Eki)
NOT: İsme gelirse çekim eki, fiile gelirse yapım eki olur. (dize, süre)
Bulunma Hal eki (da)
- Neyde?, Kimde? , Nerede? (Soruları bize dolaylı tümleci verir.) Ne zaman?, Nasıl? (Soruları bize zarf tümlecini verir.)
- Ormanda ayı var. (Nerede ayı var?) (Çekim Eki)
NOT: İsme nasıl sorusu sorulduğunda cevap veriyor ve (–de, -da) eki alıyorsa yapım ekidir. (Sözde soykırım, sahanda yumurta)
Çıkma, Ayrılma, Uzaklaşma Hal eki (dan)
- Neyden?, Kimden?, Nereden?  (Soruları bize dolaylı tümleci verir.) Ne zaman?, Nasıl?, Niye? (Soruları bize zarf tümlecini verir.)
- Ayşe’den çok soğudum. (Kimden soğudun?) (Çekim Eki)
NOT: İsme nasıl sorusu sorulduğunda cevap veriyor ve (-den, -dan) alıyorsa yapım ekidir. (Sıradan olaylar)
Yalın Hal    (Hal eki almaz.)
- Çekoslovakya-lı-laş-tır-ama-dık-lar-ımız-ın = YALIN!
- Bardak, Sular = YALIN!
NOT: Ev-  = Yalın değil!
Tamlama Ekleri
- Tamlayan eki: (-ın, -in, -un, -ün), (-nın, -nin, -nun, -nün)
- Tamlanan eki: (-ı, -i, -u, -ü), (-sı, -si, -su, -sü)
Kapının kolu, At araba
 
 
 
 2) Fiil Çekim Ekleri
a)Haber Kipleri
1-Şimdiki zaman (-yor)
- Oku-yor-lar         (-yor: Çekim eki)
Görüyor, uyuyor…)
2-Görülen geçmiş zaman (-dı)
- Gül--nüz         (-dü: Çekim eki)
Sevdi, bildi
3-Öğrenilen geçmiş zaman (-mış)
- Sev-miş-im   (-miş: Çekim eki)
NOT: Geçmiş dönem (-miş: Yapım ekidir)
4-Geniş zaman (-r / -maz)
- Gid-er-sin           (-r: Çekim Eki)
- Gid-e-mez-sin  (-mez: Çekim eki)    
                      
5-Gelecek zaman (-acak)
- Kaç-ma-y-acak                 (-acak: Çekim Eki)
NOT: Gelecek günler     (-ecek: Yapım Ekidir)
b. Dilek Kipleri:
1-Gereklilik (-meli, -malı)
- Oyna-ma-malı-y-ız    (-malı: Çekim Eki)
NOT: Taşımalı eğitim    (-malı: Yapım Ekidir)
2-İstek (-e, -a)
- Yap-sa  (-a: Çekim eki)
NOT: Düşe kalka      (-e: Yapım ekidir)
3-Dilek-şart (-se, -sa)
- Kalk-sa-k        (-sa: Çekim Eki)
4-Emir (Eksiz)
- Gelsin, duysun, konuşmasın, sus…
 
 
B)YAPIM EKLERİ:
1.İsimden isim yapan ekler:
(-lık): Kalemlik, (-sız): Evsiz, (-cil): Otçul, (-cık): Minicik, (-ce): Fransızca, (-ak): Yanak, (-ci): İşçi, (-gen): Dörtgen
2. İsimden fiil yapan ekler:
(-a): Yaşa, (-lan): Dertlen, (-sa): Önemse, (-et): Kanat
3. Fiilden isim yapan ekler:
(-ak): Yatak, (-gın): Yorgun, (-ı, -i): Batı, (-ık): Yarık, (-gi): Bilgi
4. Fiilden fiil yapan ekler:
(-ş): Uçuş, (-t): Ürküt, (-er): Çıkar, (-ış): Bitiş
bottom of page