top of page

CÜMLEDE ANLAM

1.İyi Cümlenin Özellikleri

Akıcılık: Dilde pürüzlü söyleyişe yer vermemektir

Açıklık: Bir cümleden herkesin aynı anlamı çıkarması

Yalınlık (sadelik): Cümlede herhangi bir sanata yer vermemektir.

Yoğunluk (Özlülük): Az sözle çok şey anlatmaktır.

Duruluk: Gereksiz sözcük kullanmamaktır.

Doğallık: Yapmacıklı ifadeye yer vermemektir.

Özgünlük: Kendine has başkalarına benzememektir.

Tutarlılık: Kişinin çelişmemesidir.

Evrensellik: Bütün dünya uluslarına seslenmektir.

Ulusallık: Kendi kültüründen örnek verilmesidir.

Etkileyicilik: Merak unsurunu ön planda tutmaktır.

 

2. Cümlede Anlatım Biçimleri

 

a) Nesnel Anlatım

  • Kanıtlanabilen ve doğruluğu kişiden kişiye değişmeyen cümlelerdir.

  • Suyun kaynama sıcaklığı 100 derecedir.

b) Öznel Anlatım

  • Kanıtlanamayan ve doğruluğu kişiden kişiye değişen cümlelerdir.

  • En tatlı hayvan ördeklerdir.

c) Doğrudan Anlatım

  • Bir cümleyi olduğu gibi aktarmaktır.

  • Oğluna hemen eve gel dedi.

  • Kitap okumak istemiyorum yazmış.

d) Dolaylı Anlatım

  • Bir cümleyi değişiklik yaparak anlatmaktır.

  • Oğluna eve gelmesini söyledi.

  • Kitap okumak istemediğini yazmış.

3. Cümleler Arası Anlam İlişkileri

 

a) Neden-Sonuç İlişkisi:

  • İlk olay sebebi diğer olay açıklamasıdır. ”-dığı için, -dığından, -dan dolayı, çünkü yüzünden” gibi cümle bu ekleri alır.

  • Şarkıları dinlendiği için çok mutlu olmuştu.

b) Amaç-Sonuç İlişkisi:

  • İlk olay amacı diğer olay ise o amacın yargısını bildirir. ”-mek için, -maya” gibi cümle bu ekleri alır.

  • Çocuklarına bakabilmek için çalışıyor.

c) Koşula Bağlılık İlişkisi:

  • İlk olayın gerçekleşebilmesi ikinci olaya bağlıdır. “-se, -sa, -mı, -mi, ancak, üzere” gibi cümle bu ekleri alır.

  • Babam bugün eve erken gelirse sinemaya gideceğiz.

 

4.  Cümlede Yansıtılan Duygu ve Düşünceler

 

a) Kanıksama:

  • Kişinin olumsuz bir duruma alışması ve tepki vermez duruma gelmesidir.

  • Yerlere atılan çöpleri artık görmezden geliyorum

b) Yadsıma:

  • Yorum götürmeyen cümlelere yadsıma cümleler denir yada yapılan şeyi inkar etmedir.

  • Benim bunları yapacağıma nasıl inandın

c) Hayıflanma:

  • Kişinin yapamadığı bir şeyden dolayı içerlemesidir.

  • Nasıl geçti habersiz o güzelim yıllarım

ç) Pişmanlık:

  • Kişinin yaptığı ya da söylediği bir şeyden rahatsızlık duymasıdır.

  • Ellerim kırılsaydı da vurmasaydım

d) Olasılık:

  • Bir durumun gerçekleşebilme ihtimalinden bahsedilmesidir.

  • Belki seneye tatil gideriz.

e) Öykünme:

  • Özgünlüğün zıttı yani taklit etmektir.

  • Hasan Asaf’ın şiirlerinde Recaizade’nin etkisi belirgindir.

f) Varsayım:

  • Gerçekleşmemiş bir olayı gerçekleşmiş gibi düşünmektir.

  • Diyelim ki sana seni sevdiğini söyledi.

g) Yakınma:

  • Bir kişinin yaptığı yanlışı üçüncü bir kişiye söylemektir.

  • Düğününe beni çağırmadı.

ğ) İkilem:

  • İki seçenek arasında kalındığını bildiren cümlelerdir.

  • Acaba dizüstü bilgisayar mı alsam?

h) Sitem:

  • Bir kişinin yaptığı yanlışı ona söylemektir.

  • Düğününe beni çağırmadın.

ı) Kinaye:​

  • Söylenenin tam tersini gösteren cümlelerdir.

  • Trafik kurallarına çok uyuyorsun, gelene kadar tüm kırmızı ışıklarda geçtik.

i) Düşsel Öğeler:

  • Cümlede edebi sanatlara yer verilmesidir.

  • Bu nehir ağır akar yorgun mu bilmem

j) Kaygı:

  • Endişe ve tasa bildiren cümlelerdir.

  • Denizde bu kadar yüksek dalga olmazdı yoksa fırtına mı geliyor?

k) Karşıt Durum:

  • İki zıt anlamın cümlede bir arada kullanılmasıdır.

  • Sabahları sinirli olan babam bazen neşeli davranıyordu

l) Aşamalı Durum:

  • Bir zamana göre bir şeylerin gerçekleşmesidir.

  • Günden güne iyileşiyordu.

m) Yorum:

  • Bir olayı kişinin kendi düşüncesiyle açıklamasıdır.

  • Patara plajı, temiz kumu ve denizi ile çok sevdiğim bir yerdir.

n) İşlev:

  • Bir şeyin bir özelliğinden bahsedilmesidir.

  • Çizgi filmlerin çocukların hayal gücünü zenginleştirme özelliği var.

o) Özeleştiri:

  • Kendini eleştirmektir.

  • Arkadaşlarımla vakit geçirdiğim kadar ders çalışmıyorum.

ö) Eleştiri:

  • Başkasını eleştirmektir.

  • Konularını kurgulamada gösterdiği özeni sözcük seçiminde göremiyor.

p) Azımsama:

  • Yetinmeme durumudur.

  • 10 lirayla bugünü geçiremem.

r) Küçümseme:

  • Birinin yaptığı işi yeterli görmemeyi bildirir.

  • Üniversiteyi bitirecekmişte ailesine bakacakmış.

s) Gerçekleşmemiş Beklenti:

  • Bir kişiden yapılması istenen olayın gerçekleşmediğini öğrenmektir.

  • Gelince ararsın sanmıştım.

ş) Tasarı:

  • Geleceğe dair plan yapmaktır.

  • Önümüzdeki yıl araba alacağım.

t) Ön yargı:

  • Gerçekleşmemiş bir durum hakkında olumlu veya olumsuz fikir yürütmektir.

  • İyi bir adama benziyor (olumlu)

u) Karşılaştırma:

  • İki şeyi birbirine kıyaslamaktır. ”en, daha, göre” sözcükler cümle içerisinde bulunur.

  • En iyi divan şiiri gazeldir.

  • Abin herkesten daha başarılı.

bottom of page