CÜMLEDE ANLAM

​

1.İyi Cümlenin Özellikleri

Akıcılık: Dilde pürüzlü söyleyişe yer vermemektir

Açıklık: Bir cümleden herkesin aynı anlamı çıkarması

Yalınlık (sadelik): Cümlede herhangi bir sanata yer vermemektir.

Yoğunluk (Özlülük): Az sözle çok şey anlatmaktır.

Duruluk: Gereksiz sözcük kullanmamaktır.

Doğallık: Yapmacıklı ifadeye yer vermemektir.

Özgünlük: Kendine has başkalarına benzememektir.

Tutarlılık: Kişinin çelişmemesidir.

Evrensellik: Bütün dünya uluslarına seslenmektir.

Ulusallık: Kendi kültüründen örnek verilmesidir.

Etkileyicilik: Merak unsurunu ön planda tutmaktır.

 

2. Cümlede Anlatım Biçimleri

 

a) Nesnel Anlatım

• Kanıtlanabilen ve doğruluğu kişiden kişiye değişmeyen cümlelerdir.

• Suyun kaynama sıcaklığı 100 derecedir.

​

b) Öznel Anlatım

• Kanıtlanamayan ve doğruluğu kişiden kişiye değişen cümlelerdir.

• En tatlı hayvan ördeklerdir.

​

c) Doğrudan Anlatım

• Bir cümleyi olduğu gibi aktarmaktır.

• Oğluna hemen eve gel dedi.

• Kitap okumak istemiyorum yazmış.

​

d) Dolaylı Anlatım

• Bir cümleyi değişiklik yaparak anlatmaktır.

• Oğluna eve gelmesini söyledi.

• Kitap okumak istemediğini yazmış.

​

3. Cümleler Arası Anlam İlişkileri

 

a) Neden-Sonuç İlişkisi:

• İlk olay sebebi diğer olay açıklamasıdır. ”-dığı için, -dığından, -dan dolayı, çünkü yüzünden” gibi cümle bu ekleri alır.

• Şarkıları dinlendiği için çok mutlu olmuştu.

​

b) Amaç-Sonuç İlişkisi:

• İlk olay amacı diğer olay ise o amacın yargısını bildirir. ”-mek için, -maya” gibi cümle bu ekleri alır.

• Çocuklarına bakabilmek için çalışıyor.

​

c) Koşula Bağlılık İlişkisi:

• İlk olayın gerçekleşebilmesi ikinci olaya bağlıdır. “-se, -sa, -mı, -mi, ancak, üzere” gibi cümle bu ekleri alır.

• Babam bugün eve erken gelirse sinemaya gideceğiz.

 

4.  Cümlede Yansıtılan Duygu ve Düşünceler

 

a) Kanıksama:

• Kişinin olumsuz bir duruma alışması ve tepki vermez duruma gelmesidir.

• Yerlere atılan çöpleri artık görmezden geliyorum

​

b) Yadsıma:

• Yorum götürmeyen cümlelere yadsıma cümleler denir yada yapılan şeyi inkar etmedir.

• Benim bunları yapacağıma nasıl inandın

​

c) Hayıflanma:

• Kişinin yapamadığı bir şeyden dolayı içerlemesidir.

• Nasıl geçti habersiz o güzelim yıllarım

​

ç) Pişmanlık:

• Kişinin yaptığı ya da söylediği bir şeyden rahatsızlık duymasıdır.

• Ellerim kırılsaydı da vurmasaydım

​

d) Olasılık:

• Bir durumun gerçekleşebilme ihtimalinden bahsedilmesidir.

• Belki seneye tatil gideriz.

​

e) Öykünme:

• Özgünlüğün zıttı yani taklit etmektir.

• Hasan Asaf’ın şiirlerinde Recaizade’nin etkisi belirgindir.

​

f) Varsayım:

• Gerçekleşmemiş bir olayı gerçekleşmiş gibi düşünmektir.

• Diyelim ki sana seni sevdiğini söyledi.

​

g) Yakınma:

• Bir kişinin yaptığı yanlışı üçüncü bir kişiye söylemektir.

• Düğününe beni çağırmadı.

​

ğ) İkilem:

• İki seçenek arasında kalındığını bildiren cümlelerdir.

• Acaba dizüstü bilgisayar mı alsam?

​

h) Sitem:

• Bir kişinin yaptığı yanlışı ona söylemektir.

• Düğününe beni çağırmadın.

​

ı) Kinaye:​

• Söylenenin tam tersini gösteren cümlelerdir.

• Trafik kurallarına çok uyuyorsun, gelene kadar tüm kırmızı ışıklarda geçtik.

​

i) Düşsel Öğeler:

• Cümlede edebi sanatlara yer verilmesidir.

• Bu nehir ağır akar yorgun mu bilmem

​

j) Kaygı:

• Endişe ve tasa bildiren cümlelerdir.

• Denizde bu kadar yüksek dalga olmazdı yoksa fırtına mı geliyor?

​

k) Karşıt Durum:

• İki zıt anlamın cümlede bir arada kullanılmasıdır.

• Sabahları sinirli olan babam bazen neşeli davranıyordu

​

l) Aşamalı Durum:

• Bir zamana göre bir şeylerin gerçekleşmesidir.

• Günden güne iyileşiyordu.

​​

m) Yorum:

• Bir olayı kişinin kendi düşüncesiyle açıklamasıdır.

• Patara plajı, temiz kumu ve denizi ile çok sevdiğim bir yerdir.

​

n) İşlev:

• Bir şeyin bir özelliğinden bahsedilmesidir.

• Çizgi filmlerin çocukların hayal gücünü zenginleştirme özelliği var.

​

o) Özeleştiri:

• Kendini eleştirmektir.

• Arkadaşlarımla vakit geçirdiğim kadar ders çalışmıyorum.

​

ö) Eleştiri:

• Başkasını eleştirmektir.

• Konularını kurgulamada gösterdiği özeni sözcük seçiminde göremiyor.

​

p) Azımsama:

• Yetinmeme durumudur.

• 10 lirayla bugünü geçiremem.

​

r) Küçümseme:

• Birinin yaptığı işi yeterli görmemeyi bildirir.

• Üniversiteyi bitirecekmişte ailesine bakacakmış.

​

s) Gerçekleşmemiş Beklenti:

• Bir kişiden yapılması istenen olayın gerçekleşmediğini öğrenmektir.

• Gelince ararsın sanmıştım.

​

ş) Tasarı:

• Geleceğe dair plan yapmaktır.

• Önümüzdeki yıl araba alacağım.

​

t) Ön yargı:

• Gerçekleşmemiş bir durum hakkında olumlu veya olumsuz fikir yürütmektir.

• İyi bir adama benziyor (olumlu)

​

u) Karşılaştırma:

• İki şeyi birbirine kıyaslamaktır. ”en, daha, göre” sözcükler cümle içerisinde bulunur.

• En iyi divan şiiri gazeldir.

• Abin herkesten daha başarılı.