Sözcükte Anlam Özellikleri:

 

1)Gerçek (Temel) Anlam:

• Sözcüğün ilk aklımıza gelen anlamıdır.

• Gerçek yaşantıdaki anlamıdır.

• THY’nin uçağı artık Kanada’ya uçuyor. (Uçağın havada uçması)

 

2)Yan anlam:

• Sözcüğün, gerçek anlamda tamamen uzaklaşmadan, yeni kazandığı anlamdır.

• Ali, üniversitede okuyor.

 

3)Mecaz anlam:

• Sözcüğün gerçek anlamı dışında kullanılmasıdır.

• Söyledikleri karşısında dondum kaldım. (Soğuktan donmadığı için mecazdır.)

• Dün çok kötü rüya gördüm (rüya mecaz değil gerçek anlamdır.)

 

Sözcükte anlam olayları:

1)Benzetme:

• İki kavramın birbiri ile kıyaslanmasıdır. Cümleye genelde “gibi” sözcüğü gelir.

• Annen gibi sende çok azimlisin

• Ruhum özgürce kanat çırpıyor gökyüzünde. (Ruh, kuşa benzetilmiş)

 

2)Ad aktarması: (Mecazı Mürsel)

• Benzetme olmadan bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanılması

• Ankara, bu kanunu kabul etmedi. (Ankara’da bulunan yönetimden sorumlu kişiler)

• Sınıf, gideceği piknik için çok heyecanlıydı. (Sınıftaki öğrenciler)

 

3)Deyim Aktarması:

• Benzetme yolu ile aralarında yakın ya da uzak ilgi bulunan iki kavramı birbirlerine aktarmaktır.

 

a)Doğadan insana aktarma:

• Çocuk cıvıltıları bir öğretmeni her zaman mutlu eder. (Kuş cıvıltısı insana verilmiş)

 

b)İnsandan doğaya aktarma:

• Her sabah kuşların şarkı söylemelerine uyanıyorum. (İnsana özgü şarkı söylemek kuşa verilmiş)

 

c)Doğadan doğaya:

• Güneş adeta adama süzülüyordu. (Güneşe, suyun özelliği olan süzülme özelliği verilmiş)

 

d)Duyular arası aktarım:

• Çok acı bir şekilde bize baktı. (Acı tadılır ama burada göz organının yaptığından bahsedilmiş)

 

4)Dolaylama:

• Tek bir sözcükle anlatmak yerine birden çok sözcük anlatmadır.

• Beyaz perde: sinema

​​

5)Kinaye:

• Hem mecaz hem de gerçek anlamı ile kullanılmadır.

• Tüm şirket, Ahmet’in ayağını kaydırdı.

 

6)Tariz (iğneleme)

• Bir durumu alaycı dille eleştirmektir.

• O kadar şişmansın ki rüzgar esse alır götürür seni

 

7)Ezel adlandırma:

• Olumsuz bir durumu yumuşatan sözcüklerdir.

• Çok sevdiğim dedem dün akşam rahmetli oldu. (öldü)

 

Sözcükler arası anlam ilişkileri:

1)Eş anlamlı sözcükler:

• Yazılış farklı, anlamı aynı olan sözcükler

• Kazım Karabekir’in lakabı “Şark Fatihi” dir. (Şark = Doğu)

 

2)Eş sesli sözcükler:

• Yazılış aynı, anlamları farklı olan sözcükler

• Bu yaz daha sıcak olacak diyorlar

• Kurşun kalem ile yazı yazmayı sevmiyorum.

 

3)Zıt sözcükler:

• Bir aşağı sokakta market, yukarı sokakta ise eczane var.

 

4)Yakın anlamlı sözcükler:

• Aralarında bulunan ortak bir nedenden birbirlerinin yerlerine kullanılan sözcüklerdir.

• Direksiyonu sağa doğru çevir.

• Direksiyonu sağa doğru döndür.

 

5)Nicel-Nitel anlam:

a)Nicel anlam: Sayılabilen ve ölçülebilen durumlardır.

• Bize iki kilogram elma verir misin?

• Bu ev bize dar gelir.

 

b)Nitel anlam: Bir kavramın özelliğini bize verir.

• Ankara çok güzel bir şehir.

• Dün aşağı sokakta kırmızı Ferrari gördüm.

 

6)Genel ve özel anlam:

a)Genel: Tümünü belirten sözcüklerdir.

• Tüm insanda hayvan sevgisi olmalı

 

b)Özel: Tek bir varlığı belirtir.

• Bu köpek kimseyi ısırmaz

​​

7)Somut-Soyut anlam:

a)Somut: Duyu organları ile algılanabilen sözcüklerdir.

• Bana bir bardak su verir misin?

 

b)Soyut: Duyu organları ile algılanamayan sözcüklerdir.

• Yaptıklarına çok öfkelendim.

 

8)Yansıma sözcükler:

• Doğadaki sesleri bize veren sözcüklerdir.

• Şelale şırıl şırıl akıyordu.

 

Söz Öbeklerinin anlamı:

1)İkileme:

Cümlede bir şeyi pekiştirmek için kullanılır.

 

a)Aynı sözcüğün tekrarı ile:

Adım adım finale yaklaşıyoruz

b)Eş anlamlı sözcükler ile:

Haltercilerin hepsi güçlü kuvvetli kişilerdir.

c)Zıt anlamlı sözcükler ile:

Aşağı yukarı 4 yıl oldu seni görmeyeli

d)Yakın anlamlı sözcükler ile:

Doğru düzgün bir kıyafetin yok mu?

e)Biri anlamlı, biri anlamsız sözcükler ile:

Aramızda ufak tefek bir sorun oluştu.

f)İkisi de anlamsız sözcükler ile:

Her gün abur cubur tüketemezsin

 

2)Deyimler:

• Mecaz anlamı ile kullanılan sözcüklerdir.

• Etekleri zil çalmak (sevinmek)

• Kulak misafiri olmak (istemeden dinlemek)

• Göz kulak olmak (Birisine sahip çıkmak)

• Ağzını bozmak (Kötü kelimeler kullanmak)

 

3)Atasözleri:

• Yöreye özgü olan öğüt veren ve doğruluğu kabul edilen cümlelerdir.

• Damlaya damlaya göl olur.

• Ağaç yaşken eğilir.

• Dikensiz gül olmaz.

• Acemi katır kapı önünde yük indirir.

• Güneş balçıkla sıvanmaz.

• Sakla samanı gelir zamanı