SÖZCÜK DÜZEYİNDE ANLATIM BOZUKLUĞU

 

1)Duruluk ilkesine ayrılık

• Everest’ in en yüksek zirvesine bayrağımızı diktik. (zirve zaten en yüksek yerdir.)

• Doktor ona iki günde bir günaşırı ilaç önerdi. (Günaşırı zaten iki günde bir demektir.)

• Farsçadan dilimize geçen yabancı sözcükleri atmalıyız. (Farsça zaten yabancı bir dildir.)

• İki kardeşten en küçüğü hastaneye yatırıldı. (İki kardeşten biri büyük biri küçük olur.)

• Bu kadar yol yaya yürümekle biter mi? (yaya zaten yürümek anlamına gelir.)

• Annesinin kulağına sessizce fısıldadı. (Fısıldamak zaten sessizce olur.)

• Köşeyi dönünce aniden karşıma çıkıverdi. (Çıkıvermek zaten aniden olan bir şeydir.)

• Burada sıcaklık sıfırın altında eksi iki derece (Sıfırın altı zaten eksidir.)

​​

2)Gereksiz yardımcı eylem kullanımı:

• (Et, ol, eyle, kıl, buyur, bulun, yap) gibi sözcüklerin gelerek cümleyi bozmasıdır.

• Programınıza başvuruda bulunanlardan seçeceğiz. (başvuranlardan)

• Ondan kuşku etmen doğru değil. (Kuşkulanman)

• Hasta olmana çok üzüldüm. (Hastalanmana)

• Öğrenciler içeriye teker teker giriş yaptılar. (Girdiler)

 

3)Gereksiz ek kullanım:

a) “-ler”

• Özne insansa + çoğulsa => yüklem tekil veya çoğul olabilir.

• Onlar askerliklerini yeni bitirdiler/ bitirdi.

• Özne insan dışı + çoğulsa => yüklem tekil olur.

• Köpekler sabaha kadar sokakta dolaştı.

• Özne insan dışı + çoğul + teşhis => yüklem tekil veya çoğul olabilir.

• Kuşlar sevinçle balık dolu tekneyi karşıladı/ karşıladılar

• Öznede sayı varsa yüklem tekil olur.

• Milyonlarca çocuk aşılandı.

 

b) “-den”

• Cümlede sebep/neden varsa “-den” eki olamaz.

• Hastalanmasının sebebi soğuk su içmesidir. (içmesindendir olmaz)

 

c) “-ki”

• Muğla yöresindeki çıkan yangında ciğerlerimiz kül oldu. (Bu cümlede “-ki” olmaz doğrusu = Muğla yöresinde çıkan yangında ciğerlerimiz kül oldu.

 

4)Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması:

• Paramız olmadığı için okuma olasılığımızda azdı. (Yerine “imkânı” gelmeli.)

• Marmara’ya o yıl inanılmaz çoğunlukta bir balık akını. (Yerine “çoklukta” gelmeli.)

• Yapılan yardımlar refah bir hayat sürmemize neden oldu. (Yerine “yardımcı” gelmeli.)

• Pamuk işçilerinin fiyatlarında dalgalanmalar oldu. (Yerine “ücretinde” gelmeli.)

• Kitabı tekrar yayınlamayı düşünüyoruz. (Yerine “yayımlamayı” gelmeli.)

• Gezi sırasında bol bol resim çekindik. (Yerine “fotoğraf” gelmeli.)

• Annesi ona kışlık kıyafet dokumuş. (Yerine “örmüş” gelmeli.)

• Fidanları özenle ekmeye çalışıyoruz. (Yerine “dikmeye” gelmeli.)

• Görmeyeli boyun büyümüş. (Yerine “uzamış” gelmeli.)

• Bu yıl üniversitede öğretim göreceğiz. (Yerine “öğrenim” gelmeli.)

• Kazanın sonucunda sakat kalmış. (Yerine “sonunda” gelmeli.)

• Bu Türkiye’ye özel bir tutumdur. (Yerine “özgü” gelmeli.)

• Kavganın çıkışında Ali, etken rol oynamış. (Yerine “etkin” gelmeli.)

 

5)Anlamca Çelişen İfadeler

• Kesin-olasılık/ tam-yaklaşık/ sürat-yavaş

• Tam yüz civarı makale okudum.

• Bu yazarımız asla baskı altında kalmaz diye düşünüyorum.

• Yağmur usul usul iniverdi şehrimize

 

6)Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması:

• Bu futbolcu fazla topla oynuyor. (Doğrusu = …topla fazla oynuyor.)

• Başbakan dört günde petrol çıkaran üç ülkeyi ziyaret edecek. (Doğrusu = …üç ülkeyi dört günde ziyaret edecek.)

• Yeni eve geldim ki telefonum çaldı. (Doğrusu =) Eve yeni geldim ki…)

• Sebzeler çok suda kalınca şişti. (Doğrusu = …suda çok kalınca şişti.)

 

7)Mantık Sıralama Hatası:

• Bu karar mecliste 300’e karşı 220 oyla kabul edildi. (Doğrusu =… 220’ye karşı 300 oyna kabul edildi.)

• Bu kaza ölüme hatta felce sebep olabilir. (Doğrusu = Bu kaza felce hatta ölüme sebep olabilir.)

• Mehtaplı bir günde yağmurda dolaşmak ne hoş. (Mehtapta yağmur olmaz.)

 

8)Anlam Belirsizliği:

• Evini gerçekten zor buldum. (Gizli özne burada “senin” ya da “onun” olabilir belli değildir.)

• Küçük masanın altına gir! (Küçük masamı yoksa küçük bir çocuk mu?)

 

DİL BİLGİSİ YÖNÜNDEN ANLATIM BOZUKLUĞU

 

1)Öğelerle ilgili eksiklikler:

• Güzellikleri severim, içli dışlı olmak isterim. (Zarf tümleci olan “güzelliklerle” cümlede eksiktir. Doğrusu = Güzellikleri severim, güzelliklerle içli dışlı olmak isterim.

• Karşılaşma esnasında boksörün kaşı açıldı ve maçı bıraktı. (Özne olan “boksör” cümlede eksiktir. Doğrusu = Karşılaşma esnasında boksörün kaşı açıldı ve boksör maçı bıraktı.

• Çayı az kahveyi ise hiç içmem. (Yüklem olan “içerim” cümlede eksiktir. Doğrusu = Çayı az içerim kahveyi ise hiç içmem.

• Aldığı şehirlere Türkleri yerleştirmek Türkleştirdi. (Nesne olan “şehirleri” cümlede eksiktir. Doğrusu = Aldığı şehirlere Türkleri yerleştirmek şehirleri Türkleştirdi.

 

2)Çatı uyuşmazlığı:

• Çatı ekleri “-ıl, -ın” fiilimsi ve yüklemde ikisinde de yer olmalı ya da ikisinde de yer almamalı.

• Önce güzel bir kahvaltı yapıp (Doğrusu = yapılıp) sonra yola çıkılabilir.

• Her ne kadar şehir dışına taşınılmışsa da beklenen rahatlığa kavuşamamıştı (İkisinde de yok doğru)

 

3)Ek eylem eksikliği:

• Ben dua ediyor o ise ağlıyordu (Özne ortak değilse iki yüklemde ek eylemdir) (Doğrusu = Ben dua ediyordum o ise ağlıyordu.)

 

   4.Tamlamalarla ilgili yanlışlıklar:

• Bize toplantıda pasta ve meyve suyu ikram ettiler. (Doğrusu = Bize toplantıda meyve suyu ve pasta  ikram ettiler.)

• Burada her yıl kültür sanatsal etkinlikler yapılıyor. (Doğrusu = Burada her yıl kültür etkinlikleri sanatsal etkinlikler yapılıyor.)